Nhân dịp kỷ niệm 15 năm Ngày thành lập (20/11/2006 – 20/11/2021), Viện Công nghệ vũ trụ điểm lại một số kết quả hợp tác nghiên cứu khoa học giữa Viện HLKHCN Việt Nam (VAST) và Cơ quan hàng không vũ trụ Nhật Bản (JAXA) trong khuôn khổ hoạt động của Diễn đàn các Cơ quan Vũ trụ Châu Á – Thái Bình Dương (APRSAF). Trong năm 2020-2021, Viện Công nghệ vũ trụ với vai trò là đầu mối của Việt Nam tại APRSAF, đã thực hiện 2 Dự án về “Chương trình hạt giống du hành vũ trụ” – AHiS và “Cuộc thi lập trình KIBO Robot (KIBO-RPC)”.

  1. Dự án “Chương trình hạt giống du hành vũ trụ” - AHiS

AHiS là viết tắt của Asian Herb in Space, là Dự án thuộc Chương trình KIBO-ABC do GS. Motoshi KAMADA (JAXA) phụ trách. Dự án được phát động cho các nước thuộc APRSAF, thực hiện các thí nghiệm trong mô-đun “Phòng thí nghiệm ISS/ Kibo” được đặt trên Trạm vũ trụ quốc tế ISS.  Phía Việt Nam vào tháng 12/2020, Viện Công nghệ vũ trụ và Viện Nghiên cứu khoa học Tây nguyên - Viện HLKHCNVN đã lựa chọn được 10 gram hạt giống thảo mộc tự nhiên có giá trị dược liệu như: Đảng sâm (Codonopsis javanica (Bl.) Hook.f.et Thomas); Lưỡng luân chân vịt (Diplocyclos palmatus (L.) Jeffrey) và một số hạt giống thực vật có giá trị trang trí hoặc tinh dầu thơm như: Bóng nước eberhardt (Impatiens eberhardtii Tard), Cúc sao nhái (Cosmos bipinnatus Cav), Hoa mào gà (Celosia cristata), phù hợp với các yêu cầu kỹ thuật của JAXA. Các mẫu hạt giống này đã được gửi sang JAXA để đưa vào quy trình kiểm định, đóng gói gửi lên Trạm ISS. Tháng 5/2021, toàn bộ số hạt giống này đã được đưa lên trạm ISS bằng tên lửa đẩy SpaceX-22 của NASA và được lưu giữ trong điều kiện vi trọng lực trên ca bin Kibo của trạm ISS trong vòng 30 ngày, sau đó được SpaceX-22 đưa trở lại mặt đất, lưu giữ tại NASA. Hiện nay, các mẫu hạt thí nghiệm đang được JAXA phân phối lại cho các thành viên Kibo-ABC trong đó có Việt Nam. Tại Việt Nam, các mẫu hạt giống này sẽ được chuyển lại cho Viện Nghiên cứu khoa học Tây Nguyên - Viện HLKHCNVN để gieo trồng theo cùng điều kiện với cùng loại hạt giống ấy dưới mặt đất và tiếp tục nghiên cứu, so sánh sự sinh trưởng của 2 mẫu hạt giống về hình thái cây, hương thơm, biểu hiện biến đổi gene, năng suất hoa, quả, v.v. 

2. “Cuộc thi lập trình Kibo Robot (Kibo-RPC)”: Đây là cuộc thi lập trình cho Robot Astrobee trên mô-đun Kibo, do GS. Kyoichi ARAKANE chủ trì, nhằm giải quyết các vấn đề phát sinh khác nhau của trạm vũ trụ quốc tế ISS. Chương trình được đồng tổ chức bởi JAXA và NASA. 

Tháng 02/2021, đội Việt Nam bao gồm Viện Công nghệ vũ trụ phối hợp với Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội tham cuộc thi “The 2nd Kibo Robot Programing Challenge - 2nd RPC”. Cuộc thi này gồm có 11 nước thành viên tham gia. Nội dung cuộc thi là lập trình để điều khiển robot Astrobee nhằm phát hiện và khắc phục sự cố rò rỉ khí trên module Kibo của trạm ISS. Đội Vball của Việt Nam đã đã hoàn thành tốt kết quả mô phỏng vận hành robot Astrobee trên hệ thống mô phỏng mô-đun Kibo. Chương trình đã được nạp và vận hành robot Astrobee trên modun Kibo của trạm ISS. Đội Việt Nam đã dành hạng 6 chung cuộc, đồng hạng với các nước Nhật Bản, Australia, Singapore trên tổng số 905 đội của 11 nước thành viên tham dự với 19 quốc tịch khác nhau. Chương trình đã phát triển các thuật toán điều khiển tối ưu, giải quyết các vấn đề phức tạp như tối ưu vận tốc, tối ưu đường đi cho robot Astrobee để có thể khắc phục sự cố một cách nhanh nhất mà vẫn đảm bảo an toàn cho các thiết bị khác trên trạm.

Kết quả trao đổi nghiên cứu khoa học, đào tạo giữa Viện HLKHCN Việt Nam, JAXA và NASA trong các năm qua đã mang lại nhiều cơ hội cho các cán bộ nghiên cứu trẻ, các bạn sinh viên để phát triển nguồn nhân lực công nghệ vũ trụ, hiện tại và trong tương lai.